Financiën op orde deel 3: het verhaal achter de cijfers

Een speerpunt in ons verkiezingsprogramma en het raadsbreed programma is gezonde financiën. Toch moet de gemeente Utrechtse Heuvelrug alweer bezuinigen en gaat de OZB fors omhoog. Dat zagen we in 2012 en 2015 ook. Is er dan niets veranderd? In een vierluik over financiën op orde gaan we daarop in.

1. Waar staan we nu en waar komen we vandaan.
2. Wat deden we er aan en wat gaan we er aan doen.
3. Het verhaal achter de cijfers.
4. Schuld en investeren: wat is wijsheid.

Maart 2018 - Verkiezingen en raadsbreedprogramma

Na de verkiezingen van maart 2018 is er een raadsbreedprogramma opgesteld. Met forse ambities voor duurzaamheid, zorg en voorzieningen. Deze ambities kosten veel geld, maar er was nog geen dekking voorzien.

Begroting 2019

De begroting 2019 laat met name door grote tekorten in de jeugdzorg, maar ook door de stijging van andere kosten een fors tekort zien. Een eerste stap is dat het raadsbrede programma 'On hold" wordt gezet. Was de raad te ambitieus? Achteraf zegen we dat het beter was geweest beter na te denken over de ambities én de financiële dekking. Hier hebben we ook wel voor gewaarschuwd toenertijd maar het streven naar consent won het van het realisme.

Daarnaast wordt tot forse bezuinigingen besloten. Ook wordt voorgesteld om een inwonersconsulatie (raadpleging) te starten om in 2020 tot een sluitende begroting te komen.  Deze vond ook plaats. Hieruit komt niet geheel verrassend naar voren dat inwoners graag zien dat voorzieningen op peil blijven en de belastingen niet verhoogd worden. De gemeente moet zelf vooral sober zijn.

Kadernota 2020

Bij de kadernota (uitgangspunten begroting) worden de resultaten van de consultatie besproken. Besloten wordt alle ombuigingen over te nemen. De OZB wordt begroot op 14,5% verhogen.

Een aantal fracties (VVD, Open en BVH) vinden dit niet genoeg en stellen nog extra kaders voor met onder andere een overschot van €500.000. Hier noemt men geen dekking bij. Het lijkt ons helder dat dit dus door middel van de OZB verhogen opgebracht zal moeten worden.

Daarnaast willen VVD, Open, CDA en BVH geen ombuigingsreserve. De ombuigingsreserve is nodig omdat de provincie de gemeente controleert op een sluitende begroting. Nu zijn er een aantal bezuinigingen niet hard genoeg te maken bij de provincie, te weten €275.000. Deze ombuigingsreserve is nodig om in geval de bezuiniging niet gehaald te worden deze reserve in te zetten. De ombuigingsreserve wordt uit de algemene reserve (buffer voor tegenvallers) gehaald. Wanneer er geen sluitende begroting is zal de provincie de gemeente zeer waarschijnlijk onder preventief toezicht stellen. Dat is niets minder dan een rode kaart. 

De extra kaders steunt de SGP niet en daarom hebben we na aanenemen van het amendement met extra kaders ook tegen de kadernota gestemd.

Begroting 2020

De begroting 2020 voldoet aan de kadernota. Deze bevat een aantal extra bezuinigingen (972.000 in 2020 oplopend tot 1.037.000 in 2023). Daarin zijn ook alle bezuinigingen opgenomen van spoor I, II en III. De voorgestelde OZB verhoging is 17,5%. In totaal is het tekort voor 2/3 gedekt door bezuinigingen en voor 1/3 door lastenverhoging. Gezien de context met grote tekorten in jeugdzorg en WMO, de onzekere bijdragen uit Den Haag en de bezuinigingen die we in het verleden al hebben gerealiseerd geen geringe prestatie.

Echter wat gebeurt er? VVD en BVH, die bij de kadernota nog een overschot wilde, willen van het overschot af nu ze inzien dat daarvoor een OZB  verhoging nodig is. Daar werd al bij de kadernota bij monde van bijv. dhr. Kranenburg (CDA) voor gewaarschuwd. VVD wil nu ook een aantal extra ombuigingen op inkoop, sport en subsidies. CDA wil van het overschot af zoals ze bij de kadernota ook aangaf. 

Als SGP hebben we in eerste instantie met Open een amendement in elkaar gezet om tot een comrpomis te komen. Dit kon echter niet op een meerderheid rekenen. Daarom is na lang beraad tijdens de raadsvergadering een amendement tot stand gekomen met VVD, BVH, CDA en SGP om een ton te besparen op inkoop (taakstellend bezuinigen) en de OZB verhoging te beperken tot 12% door het begrotingsoverschot te verlagen. Omdat sommige bezuinigingen onzeker zijn of ze volledig gehaald worden, wordt een reserve ingesteld van €275.000 om dit risico tegen te gaan. Daarmee wordt tegemoet gekomen aan de wens van de provincie. Zo'n reserve dus zoals die bij de oorspronkelijke kadernota ook in de plannen zat, maar die werd er toen nog uitgesloopt door VVD, Open, CDA en BVH. 

Hoewel D66 en CU nog tegen de kadernota stemde, stemde ze wel (deels) voor deze begroting. Opmerkelijk, omdat de kadernota zonder het aagenomen amendement wel hun steun kreeg en de voorgestelde begroting feitelijk de kadernota is van voor dat amendement. De fractie van Open stemde tegen de begroting omdat ze de OZB verhoging niet wilde beperken en is in die zin consequent in haar pleidooi voor meer OZB verhoging.

Overigens geeft de septembercirculaire (tussentijdse update van de bijdrage uit gemeentefonds) een structureel voordeel aan. Dat is in zekere zin ook een buffer die we niet in de begroting hebben meegenomen. Gezien het feit dat de overheid voortdurend de bedragen (negatief) bijstelt is voorzichtigheidshalve geen rekening met deze meevaller gehouden.

Vervolg

Het gedoe bij kadernota versus begroting laat zien dat de raad moeite heeft met kaders stellen. Kaders stellen is een van haar kerntaken (naast voksvertegenwoordigend en controlerend) maar zodra de consequenties duidelijk worden komen er vaak terugtrekkende bewegingen. Daarom moetenwe de komende tijd voet bij stuk moeten houden en geen buitensporige uitgaven autoriseren als raad.  Dat kunnen we niet alleen en moeten we samen doen. Laten we elkaar daar ook op aanspreken en scherp houden. Alleen dan kunnen we geloofwaardig politiek bedrijven.